Menschen voor wie men een voorkeur heeft, waartoe men zich getrokken voelt………
Het geelbruine mapje
Onduidelijk wanneer het mapje in gebruik is genomen maar op een zekere dag moet iemand hebben gedacht: de geschiedenis van de familie Smit op Schokland is zo boeiend, laat ik een mapje kopen en daar al die documenten in bewaren. Sommige documenten zijn in slechte staat, vrijwel onleesbaar en vallen bijna uit elkaar. Uiteindelijk zijn er ruim 35 documenten ingescand. De documenten zijn op datum gesorteerd. Beginnend met het paspoort van Hendrik Smit uit 1851 en eindigend in 1988 met een foto van de sleepboot Ens, fungerend als de stoomboot uit Spanje.
Een aanzienlijk deel van de documenten betreft de aanstelling van Lammert Smit (zoon van Hendrik, de veldwachter) tot rijksarbeider, lichtwachter en postkantoorhouder, daaraan gerelateerd de eervolle ontheffing uit die functies en tenslotte de afhandeling van de verschillende pensioenen.
Die pensioen-afhandeling verliep niet vlekkeloos. Lammert werkte 33 jaar lang als lichtwachter maar een lichtwachter pensioen heeft hij nooit mogen ontvangen. De reden: Lammert kreeg, ondanks die 33 jaar, nimmer een vaste aanstelling als lichtwachter. Zijn zoon Harm Smit klaagt in zijn kroniek ook over het pensioensysteem en dat mensen dupe worden van het “onsociale ambtenarensysteem”.
Hoeveel verschillende pensioenen Harm Smit heeft gekregen is niet bekend (hij kreeg een pensioen, dat is zeker. Zie deze brief, aangaande een toeslag op zijn pensioen, gevonden in “Het tasje van Jantje van Veen”). Harm werkte net als zijn grootvader als onbezoldigd veldwachter op Schokland en zal daar dan ook geen pensioen voor hebben gekregen. Tijdens een radio-uitzending vanaf het eiland Schokland klaagde Harm over die weinig gewaardeerde functie. Zijn superieuren waren daar niet blij mee.
Harm Smit, de zoon van Lammert, kreeg in 1900 een vergoeding voor de telefoondienst op Schokland van 100 gulden. Een jaar later krijgt zijn vader Lammert vreemd genoeg dezelfde beloning voor dezelfde dienst. Drie jaar later, in 1904 krijgt Lammert, zes jaar voor zijn pensionering, een aanstelling als vervangend kantoorhouder voor de telephoondienst zonder belooning. Die telefoondienst was blijkbaar een gezamenlijk project.
1851 – Paspoort van Hendrik Smit lang 1 ellen 6 palmen 7 duimen 5 strepen. Aangezigt ovaal voorhoofd hoog, oogen blauw, neus dik, mond groot, kin ovaal , haar blond, wenkbraauwen idem, hebbende de volgende merbare teekenen geenSeptember 1852 – Hendrik Smit, bronzen medaille voor trouwe dienst1855 – Hendrik Smit zijn aanstelling tot veldwachter, “den eersten junij aanstaande” op een jaarlijks “tractement” van 250 gulden per jaarOktober 1868 – Gelezen de missive van den Burgemeester van Urk ad 22 September j.l. , houdende voorstel van het verzoek van Hendrik Smit om met den 1 November e.k. eervol te worden ontslagen als Veldwachter dier gemeente.Januari 1870 – Proces verbaal opgemaakt door Hendrik Smit als onbezoldigd veldwachter. Ruzie tussen van Marle en Witteveen: Betaal mijn vrouw de 19 borrels bessewijn die je opgesoopen hebben. Zie volledige transcriptieApril 1870 – opdracht aan Hendrik Smit om aan de westzijde stenen te zetten en de paalwerken op orde te brengen18?? – onduidelijke notitie van Ingenieur van der Toorn: “dat ge den ??? kunt laten oploeven..” en “… van ruiming van het vlak van het gezonken vaartuig”.December 1873 – H. Smit vraagt verhoging vergoeding voor het meenemen van brieven naar Schokland. Aan verzoek wordt zo te lezen niet voldaan.1874 – aan arbeider H. Smit. Voor het vaste onderhoud moeten 500 stuks perkoenpalen gereed gemaakt worden.November 1875 – gedetailleerde instructies van opzigter Kievit aan Hendrik hoe de waterhoogten op te metenDecember 1875 – Hendrik krijgt kritiek van opzichter Kievit. Waterpeil niet nauwkeurig genoeg bijgehouden. Schrijnend dat Lammert dezelfde maand nog overlijdt26 december 1875 – het doet mij genoegen dat ik u in al uw leed toch de troost kan mededeelen dat de Hoofdingenieur ook goed gevonden heeft dat Lambert voorloopig de opvolger van zijn vader blijft en gij dus vooreerst ten volleJanuari 1876 – Lammert mag zijn vader opvolgen: Hartelijk dank zeg ik Uweg, ook namens mijn moeder, voor uwe goedgunstige beschikking door mij voorlopig in de plaats van mijn overleden vader te benoemen en ik hoop door vlijt en trouw mij die gunst waardig te tonen. Uweg onderdanige dienaar, de vaste arbeider enz.Maart 1876 – Lammert Smit verzuimt na stormvloed hoogwaterstand door te geven. Opzichter de Kievit: “schrijf dan direct een berigt naar de Ingenieur“December 1876 – Ingenieur van den Waterstaat is genoodzaakt arbeider van Marle ten spoedigste van het eiland te verwijderen. Smit wordt belast met bediening van het licht op Emmeloord.2 maart 1876 – Als het laagwater is moet ge eens trachten nauwkeurig op te meten hoeveel lengte steenglooiing dit jaar gemaakt is (…) Op het eind van het zuiden moet ge maar een spijker slaan om altijd te kunnen zien waar een beginpunt van het meten is geweest. Kievit ten aanzien van Lammer Smit1877 – Lammert Smit – tijdelijke aanstelling als LichtwachterJanuari 1877 – aan den vasten arbeider L. Smit – in verband met benoeming tot lichtwater verplaatsing naar Emmeloord1899 – Lammert Smit vaste aanstelling tot “arbeider bij de Rijkswaterstaatswerken” met een jaarwedde van 624 + toelage wegens korting voor pensioen van 81,75. Bijkomende inkomsten: vrije woning. Lammert krijgt in 1911 een pensioen toegekend van 380 gulden jaarlijks.1899 – Bestelling der telegrammen wordt aan L. Smit opgedragen tegen een beloning van 5 cent per telegram.1899 – Directeur-Generaal der posterijen en Telegraphie geeft een klerk 2e klasse opdracht onderricht te geven aan den Kantoorhouder te Emmeloord en diens vervangers aldaar.Januari 1900 – lichtwachter L. Smit krijgt bezoldiging verhooging van 75 gulden, waarvan die gebracht is op 375 guldenDecember 1900 – Verzoek zoon Harm Smit om vergoeding telefoondienst. Geen bezwaar toekenning van ten hoogste 100 gulden19?? – Bestek voor het bouwen van een woonhuis met kantoor te Emmeloord. Deze woning is vanwege slecht onderheien na de inpoldering afgebroken1901 – Lammert Smit die belast is met de waarnemening van den publieken telephoondienst krijgt een belooning 100 gulden ’s jaarsJanuari 1904 – L. Smit wordt aangesteld als vervangend kantoorhouder voor de telephoondienst, zonder belooning1906 – Vriend L. Smit – door dezen bericht ik U dat Rienk de Jong naar Schokland komt om steen te zetten.1909 – Lammert Smit krijgt opgedragen ijswaarnemingen op speciaal daarvoor ingerichte kaarten te doenNa 1909 – Uitnodiging van Lammert Smit aan zijn zoon Hendrik om ook eens bij de steenzetters te komen kijken16 september 1910 – Lammert Smit zijn ontheffing als lichtwachteroctober 1910 – Toekenning pensioen Lammert Smit ten bedrage van 380 guldenNovember 1910 – Lammerts definitieve ontheffing als lichtwachterJanuari 1911 – eervol ontslagen arbeider L. Smit krijgt pensoen toegekend van 380 gulden per jaart1923 – Lammert Smit krijgt voor zijn werkzaamheden als lichtwachter geen pensioen omdat hij nooit een vaste aanstelling heeft gekregen.20 juni 1977 -Interview Trouw. Lammert Smit vaart veertig jaar in IJsselmeerpolders1977 – Een leven lang werken aan polders. Slepen en hoge pieten vervoeren. Interview in de Volkskrant?1984 Wij in een rijtjeshuis, dat is onvoorstelbaar. Interview Lelystads Dagblad1985 – Dit krantenknipsel lag bovenop, interview met Lammert Smit over Schokland in de Flevolander1987 (?) – Wim en Johanna Kombrink vierden vijftigjarige huwelijksdag. Wim zal een broer zijn van Lammert Kombrink, de schrijver.3 december 1988 – Zwolsche courant – Sleepboot Ens fungeert als stoomboot uit Spanje
Ze was zeer belezen (de hele bibliotheek van Kampen is uitgeleend geweest naar Schokland). Uitzonderlijk gastvrij. Haar huis leek in het weekend een studenten sociëteit. Dit misschien als gevolg van de eenzaamheid op Schokland.
Elisabeth IJpes is de stammoeder van het roemrijke SmitSchokland geslacht. Ze was ongetwijfeld een aantrekkelijke blonde Friezin, die net als Mata Hari op krijgslieden viel.
